Wil je meer info over de slimme meter?

De slimme meter komt er op initiatief van de Europese Unie die er al sinds 2009, meer bepaald in haar richtlijn over energie-efficiëntie, op aandringt om alle oude meters voor gas en elektriciteit te vervangen door nieuwe. Waarom? Omdat de slimme meter kan helpen om de klimaatdoelstellingen te behalen die de EU vastlegde voor 2030:

• een lagere CO2-uitstoot;
• een groter aandeel aan hernieuwbare energieën;
• een slimmer gebruik van energie.

Hoewel je met de slimme meter op zich geen energie uitspaart, kun je als gezin je energie en verbruik wel beter controleren. Nog een belangrijke reden is de noodzakelijke aanpassing van de distributienetten. Die moeten een oplossing zien te vinden voor 2 revoluties: de elektrische auto en de systemen om zelf elektriciteit te produceren (zonnepanelen, warmtepompen, microwarmtekrachtkoppeling enz.). De slimme meter helpt de distributienetten hiermee, bijvoorbeeld door de injectie van elektriciteit door particulieren nauwkeuriger te beheren.

Maar de slimme meter wekt nog heel wat meer vragen op …

1. Wat is een slimme meter?
Een ‘smart meter’ registreert via elektronische weg de hoeveelheid energie die wordt verbruikt en in het netwerk wordt geïnjecteerd. Er bestaan meters voor elektriciteit en voor gas. Op gezette tijden stuurt de slimme meter die gegevens door naar de distributienetbeheerders (DNB’s). In Vlaanderen is dat Fluvius (dat ontstaan is uit de fusie van Eandis en Infrax), in Brussel Sibelga en in Wallonië Ores en Resa. Zij kunnen op die manier de verbruikspieken beter in kaart brengen. Maar dat is niet alles. De DNB’s op hun beurt geven die gegevens weer door aan de energieleveranciers, zodat zij hun facturen kunnen opstellen. En die gegevens zijn voortaan dan ook veel nauwkeuriger en preciezer dan vroeger.

Bovendien, zodra je ermee instemt om de gegevensoverdracht-functie te activeren, komen er geen meteropnemers meer aan huis om je meterstanden te noteren.

2. Wat zijn de verschillen tussen een slimme meter en een elektromechanische meter?
Er zijn 3 grote verschillen:

• De verbruiksgegevens worden weergegeven op een klein lcd-scherm. Gedaan dus met dat cirkeltje dat ronddraait en cijfertjes die verspringen.
• De communicatiemodules zijn in de meter zelf ingewerkt. De gegevens worden doorgestuurd via het elektriciteitsnet (dit is de zogenaamde PLC of powerlinecommunicationtechnologie), via radiogolven (bijvoorbeeld via de LTE-M-technologie, een 4G-norm voor geconnecteerde objecten) of via de vaste telefoon of kabel (minder courant). Wifi is dus niet nodig.
• De slimme meter kan ook opdrachten van de DNB’s ontvangen. Dat maakt een hele reeks afstandsbediende functies mogelijk: het afsluiten of openzetten van de stroomvoorziening (bijvoorbeeld wanneer een huurder vertrekt of een nieuwe huurder in een woning intrekt), het verhogen van het vermogen (wanneer een woning veel elektrische toestellen telt), het wisselen tussen tarieven (enkelvoudig of dubbel tarief), het opleggen van een verbruikslimiet (bijvoorbeeld wanneer een gezin een betalingsachterstand heeft en een budgetmeter heeft gekregen), enzovoort.

3. Wie krijgt een slimme meter?
De EU heeft gesteld dat de slimme meter moet worden ingevoerd in functie van de kosten-batenverhouding die ieder land afzonderlijk voor zichzelf moet analyseren. In België ligt de bevoegdheid hiervoor bij de gewesten. Zij organiseerden dus verschillende proefprojecten bij enkele duizenden gezinnen. Er werden daarnaast ook studies uitgevoerd en uiteindelijk zullen alle particulieren op termijn een slimme meter krijgen. Mét verschillen per gewest!

De deadlines voor de invoering van de slimme meter in privéwoningen zijn langer dan wat Europa voorstelde: in plaats van dat tegen 2020 80% van de woningen ermee uitgerust zal zijn, mikt men eerder op 100% tegen 2035. Vlaanderen en Brussel zullen iets sneller zijn dan Wallonië (zie verder). Bovendien zal de invoering ‘per klantsegment’ verlopen. En ook hier kozen Vlaanderen, Wallonië en Brussel elk voor hun eigen modaliteiten.

4. Hoe verloopt de plaatsing van de meters in Vlaanderen?
Het invoeringsproces is op 1 juli 2019 van start gegaan en betreft zowel elektriciteit als gas. De eerste klanten die een nieuwe meter krijgen, zijn klanten die gaan bouwen, eigenaars van zonnepanelen en klanten met een budgetmeter. De plaatsing bij de rest van de bevolking gebeurt volgens de planning van Fluvius. In Vlaanderen werden al meer dan 100.000 slimme meters geplaatst.

Klanten kunnen op de website van Fluvius opzoeken via een planningschecker wanneer zij een nieuwe meter zullen krijgen. Wie dat wenst, kan een eerdere installatie aanvragen, maar dat is dan niet gratis. Hier hangt de deadline af van het werkschema van de technici. Het is de bedoeling dat tegen eind 2022 in eerste instantie 1,8 miljoen nieuwe meters zijn geplaatst en dat elk Vlaams gezin tegen 2034 een nieuwe meter heeft.

5. Hoe zit het met de slimme meters in Brussel?
In de zomer van 2018 kwam er een wettelijk kader voor de activering van de communicatiefunctie van de slimme elektriciteitsmeters. Dat kader voorziet dat ‘smart meters’ voortaan verplicht  zijn in volgende gevallen: bij nieuwe aansluitingen, grote renovatiewerken, wanneer de oude meter aan vervanging toe is of wanneer er zonnepanelen worden geplaatst. De plaatsing is ook prioritair bij volgende ‘nichecategorieën’: klanten met een elektrische auto, klanten die veel elektriciteit verbruiken (meer dan 6000 kWh per jaar), klanten met een thuisbatterij of een warmtepomp en klanten die er specifiek om vragen. Net als in Wallonië zijn slimme gasmeters in Brussel nog niet aan de orde.

6. Hoe verloopt de plaatsing van de meters in Wallonië?
In 2020 ging een eerste plaatsingsfase van start bij de klanten die een aanvraag indienden, de nieuwe prosumenten en in de woningen die deel uitmaken van een vervangingscampagne. Klanten die een prepaidfunctie nodig hebben (budgetmeter), zouden ten laatste in 2021 een nieuwe meter moeten krijgen. Vanaf 1 januari 2023 wordt bij volgende klanten systematisch een slimme meter geplaatst en geactiveerd: klanten met een budgetmeter, klanten bij wie de meter moet worden vervangen, in nieuwbouwwoningen en klanten die erom vragen. Daarna komt de focus te liggen op grote energieverbruikers (meer dan 6000 kWh elektriciteitsverbruik per jaar), op eigenaars van zonnepanelen (meer dan 5 kWc vermogen) en ten slotte op beheerders van openbare laadpalen voor elektrische auto’s. Voor die drie laatste categorieën is het streefdoel dat 80% tegen 2029 beschikt over een slimme meter. Ores en RESA zijn al met de invoering gestart, maar wel uitsluitend voor elektriciteit. De installatie van de slimme gasmeter is momenteel nog niet aan de orde.

7. Kan je een slimme meter weigeren?
Niet iedereen is even overtuigd van de slimme meter. Een greep uit de bezwaren: kosten, elektromagnetische straling, gegevensgebruik, gevaar op hacken, korte levensduur, … Maar de slimme meter weigeren kan in Vlaanderen en Wallonië niet. Zowel het Vlaamse besluit van 28 juni 2018 als het Waalse van 18 juli 2018 zijn daarin erg duidelijk: “Niemand kan zich verzetten tegen de plaatsing van een slimme meter of vragen om die te verwijderen.” Er zijn echter wel afwijkingen mogelijk voor mensen met elektrohypersensitiviteit (precieze regels moeten nog worden vastgelegd) in Wallonië. In Brussel bevat de ordonnantie van 20 juli 2018 een soortgelijke zin: “[…] niemand kan de installatie of het onderhoud van een slimme meter weigeren. Zodra een meter is geïnstalleerd, kan niemand vragen dat deze wordt verwijderd.” De consument kan echter wel kiezen of hij toestemming geeft voor de activering van de communicatiefunctie en dus of zijn gegevens al dan niet mogen worden doorgegeven.

Lees hier 9 feiten en fabels over de digitale meter.

8. Wat is de kostprijs van een digitale meter?
De slimme meter heeft een prijskaartje. De opstartinvestering om het elektriciteitsnet aan te passen, wordt gedragen door de netwerkbeheerders. Zij rekenen die kosten door aan de gebruikers via hun aansluitings- en huurkosten. Op de factuur staan die onder ‘Tarieven voor het gebruik van het net’. Je kunt dus niet voor je slimme meter betalen met ecocheques, in tegenstelling tot andere producten en diensten waarmee je energie kunt besparen.

De DNB’s gaan er prat op dat de prijzen in de buurt liggen van die van een klassieke meter. Er wordt enkel een klein supplement gevraagd. In Vlaanderen schat Fluvius dat op 15 €/jaar voor elektriciteit en op 12 €/jaar voor gas (voor een gezin met een gemiddeld verbruik). Beide andere gewesten gaven nog geen schatting op. In Wallonië preciseert Ores dat het huurtarief wordt bepaald door de regulator, CWaPE. Klanten die uitdrukkelijk om een slimme meter vragen, moeten betalen voor de plaatsing. In Vlaanderen kost dat 88 € incl. btw, meterkast niet inbegrepen. In Wallonië bedraagt de kostprijs 152 €. In Brussel gebeurt de vervanging ‘volgens de geldende tarieven’. Reken ook daar op gemiddeld een honderdtal euro.

9. Houdt de slimme meter risico’s in voor de rendabiliteit van zonnepanelen?
Neen. We leggen je uit waarom en met alle details per gewest in ons artikel
‘Zonnepanelen: de digitale meter betekent niet het einde van je rendement’.