Is CO2-neutraal zijn de oplossing voor de toekomst van de planeet?

‘Zero carbon’ nastreven om de klimaatopwarming te beperken en te voorkomen dat bepaalde diersoorten uitsterven of dat het zeeniveau stijgt: wat houdt dat precies in? Een woordje uitleg zodat we individueel en collectief ons steentje kunnen bijdragen.
Suzanne M.
29/04/2020 |

Klimaatneutraliteit, -neutraal, ... We horen er regelmatig over praten. En dat is maar goed ook, want een maatschappij die minder CO2 uitstoot, is wel degelijk mogelijk. Er bestaan namelijk (zowel technologische als gewoontegebonden) oplossingen om onze ecologische voetafdruk te verkleinen en de uitstoot van koolstofdioxide te beperken. We nemen de kwestie onder de loep aan de hand van 10 punten ...

1. Waarom is CO2-uitstoot zo slecht voor de planeet?

CO2 of koolstofdioxide is een reukloos en kleurloos gas. Het ontstaat wanneer samenstellingen op basis van koolstof verbranden (aardolie, kool, ...) of ontbinden (bomen, planten, ...). CO2 is met andere woorden altijd al van nature uit aanwezig geweest in de atmosfeer, samen met andere broeikasgassen. Ze vormen een ‘dekentje’, zeg maar. Het probleem is dat menselijke activiteiten een aanzienlijke verhoging hebben veroorzaakt van de uitstoot van CO2 en andere gassen, die zich hebben opgestapeld in de atmosfeer. Daardoor is het dekentje doorheen de jaren uitgegroeid tot een dik donsdeken. Deze opeenstapeling heeft het broeikaseffect vergroot, waardoor de aarde dreigt te veranderen in een snelkookpan.

CO2 is niet het enige broeikasgas. Er zijn ook methaan (CH4), ozon (O3), distikstofoxide (N₂O) en gefluoreerde gassen (HFC, PFC, SF6). Allemaal zorgen ze ervoor dat de aarde opwarmt. CO2 is daarbij niet het ergste gas, maar wel dat met het grootste volume.

2. Hoe ontstaat uitstoot van koolstofdioxide?

CO2-uitstoot kan zowel een natuurlijke als een menselijke oorzaak hebben.

Iets meer dan 40% van de natuurlijk geproduceerde uitstoot van koolstofdioxide ontstaat door de uitwisseling tussen de oceaan en de atmosfeer. Andere natuurlijke bronnen van plantaardige en dierlijke oorsprong omvatten ademhaling, bodemademhaling en ontbinding (28,56%). Ook vulkaanuitbarstingen behoren tot deze categorie (0,03%).(1)

De resterende 60% is te wijten aan de mens en zijn industriële, transport- en productieactiviteiten, alsook aan het gebruik van brandstoffen en aan de ontbossing.

3. Met wat komt een ton CO2 overeen?

We kunnen ons moeilijk 1 ton CO2 voorstellen. Nochtans is dat de hoeveelheid die één iemand in een geïndustrialiseerd land gemiddeld elke maand produceert. Volgens het milieuadviesbureau CO2Logic stoot elke Belg jaarlijks ongeveer 10 ton CO2 uit.

1 ton CO2, dat is het equivalent van ...

> 1 ton afval (2)

> de productie van 1 tv + 1 pc (2)

> de uitstoot van 5.800 km in een SUV op diesel – 8.300 km met een stadswagen op benzine (2)

> 500 m³ gas, 360 liter stookolie (3), 4760 kWh elektriciteit (4)

> de productie van 78,24 kg rundsvlees (5)

> ongeveer 1/6 van het gewicht van een olifant (een olifant weegt tussen de 4 en 7 ton)

We geven tot slot nog even mee dat in één bol van het Atomium ongeveer 5 ton CO2 zou passen (6).

4. Welke koolstofputten absorberen CO2 op een natuurlijke manier?

CO2 kan worden opgenomen door planten, de bodem en de oceanen. Het meest gekende voorbeeld is dat van planten die door fotosynthese koolstofdioxide opvangen en het gebruiken voor hun groei. Ook de oceanen absorberen CO2. Daar wordt ze eveneens via fotosynthese vastgehouden door de algen en het fytoplankton. COwordt ook ontbonden in de koude zeeën door een fysisch proces. Deze vormen van absorptie zijn echter beperkt door de verzuring van de oceanen, de kleine ruimte voor herbebossing en door intensieve landbouw.

Er werden dan ook natuurlijke oplossingen voor CO2-opslag uitgewerkt: herbebossing, regeneratieve landbouw en het kweken van algen.

5. Wat is CO2- of klimaatneutraal?

Klimaatneutraliteit wordt bereikt wanneer de activiteiten van de mens nog maar een kleine hoeveelheid CO2 uitstoten en wanneer deze uitstoot gecompenseerd kan worden, hetzij op een natuurlijke manier door middel van ‘koolstofputten’ (zie punt 4), hetzij artificieel door ‘negatieve emissietechnologieën’ (zie punt 6).

Zodra we klimaatneutraliteit gerealiseerd hebben, stijgt de concentratie in de atmosfeer niet langer en kan de opwarming van de aarde stabiliseren. Het gaat dus niet zozeer om de stopzetting van alle menselijke activiteiten die CO2 uitstoten, maar eerder om een aanpassing en drastische vermindering ervan tot een niveau dat de verschillende grondgebieden kunnen absorberen. Dat evenwicht werd trouwens opgenomen in het Akkoord van Parijs in 2015.

6. Negatieve emissietechnologieën om CO2 vast te houden?

Onderzoekers en bedrijven buigen zich over methodes waarmee CO2 zou kunnen worden opgevangen en vastgehouden. CO2-afvang en -opslag (CCS of Carbon Capture and Storage) vangt CO2 op wanneer deze een centrale of fabriek verlaat, drukt de CO2 samen en stuurt deze vervolgens onder druk naar oude afzettingen van koolwaterstoffen of naar geologische lagen. Als de fabriek in kwestie gebruik maakt van biomassa, wordt dit proces Bio Energy CCS of BECCS genoemd.

De DAC-techniek (Direct Air Capture) daarentegen zuigt lucht aan met gigantische ventilatoren, scheidt de CO2 en gebruikt deze daarna voor verschillende taken: de productie van synthetische brandstoffen (door CO2 te combineren met waterstof), injectie in serres om de rijping van groenten te versnellen, ...

7. Heeft uitstoot compenseren echt zin?

Compenseren is hoe dan ook een belangrijke eerste stap. Op voorwaarde uiteraard dat je afstapt van je oude verbruiksgewoonten ...

Als we de gemiddelde temperatuurstijging op aarde echt willen beperken tot 2 °C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk (1850-1900) en indien mogelijk zelfs tot 1,5 °C, blijft het hoofddoel – bovenop compensatie – zo veel mogelijk CO2-uitstoot te vermijden.

De Europese Unie is trouwens sterke voorstander van klimaatneutraliteit tegen 2050, zoals vastgelegd in haar recentste routekaart, de Green Deal. Concreet betekent dit dat als we de doelstelling van 1,5 °C willen halen, we onze uitstoot moeten beperken tot 25 Gt/jaar tegen 2030 en tot 7 Gt/jaar tegen 2050 …

8. Wat zijn de CO2-doelstellingen voor België?

In 1990 – het referentiejaar – liepen de broeikasgassen van België op tot 146 miljoen ton aan CO2-equivalenten, zonder koolstofputten (7). Tussen 2004 en 2014 deed zich een enorme daling voor. Sindsdien stagneert de uitstoot.

Om CO2-neutraal te zijn, zou de uitstoot met 80 tot 95% moeten dalen ten opzichte van het emissieniveau van 1990. In februari 2020 keurden de federale overheid en de drie gewesten na lange discussies een strategie voor 2050 goed: een routekaart. Hun document omvat echter geen enkele gemeenschappelijke doelstelling. Het is eerder een opsomming van de maatregelen die elke entiteit beloofd heeft te treffen.

9. Waar moeten de inspanningen omtrent klimaatneutraliteit geleverd worden?

De inspanningen moeten geleverd worden in alle sectoren die broeikasgassen uitstoten.

Bron: Klimaat.be

De belangrijkste hefboom om uitstoot te vermijden bij de bron is werken aan de energie-efficiëntie! Economen zijn van mening dat er voor de bouw/particuliere woningen, het transport en de productie van elektriciteit technologieën bestaan en dat klimaatneutraliteit in theorie haalbaar is.

Als de praktijken voor de industrie, de landbouw en de afvalverwerking niet veranderen, zal er altijd niet te verlagen uitstoot blijven. Er lopen echter onderzoeken om projecten te ontwikkelen die de CO2 afkomstig van de industrie opvangen en opwaarderen.

10. Wat kunnen we als burger doen om een stap te zetten in de richting van zero carbon?

Er zijn concrete maatregelen mogelijk, maar die vereisen wel een andere manier van leven en van wonen. Enkele voorbeelden?

Landbouw

Ook voedselverspilling verminderen zou erg doeltreffend zijn. 30% van onze voeding wordt verspild (8). Maar ook voor die producten werden energie, water en chemicaliën gebruikt ... voor niets dus! En dat is uitstoot die met andere woorden vermeden had kunnen worden.

Minder vlees eten, lokale producten kopen, ... Want zelfs al is een appel uit Chili goedkoper in de supermarkt, zijn koolstofkost voor het milieu is gigantisch groot!

Mobiliteit

De trein of bus nemen, korte verplaatsingen te voet of met de fiets afleggen, carpoolen of kiezen voor een elektrische, hybride of zelfs een waterstofauto, autodelen uitproberen, ecologisch reizen door bijvoorbeeld frequente vliegtuigreizen te vermijden, ...

Afval

Plastic verpakkingen links laten liggen, composteren, je verbruiksgewoonten in de gaten houden, zo weinig mogelijk in de restafvalzak gooien die in de verbrandingsoven eindigt, ... Het zijn slechts enkele tips om te evolueren naar zero waste.

Woningen en bouwen

Duurzame bouwmaterialen kiezen, ‘bijna energieneutraal’ bouwen, doeltreffend isoleren, je verwarmingsketel vervangen, zonnepanelen installeren, je elektrische zelfverbruik verhogen, duurzame materialen gebruiken, een zonneboiler installeren, kiezen voor een warmtepomp, zelf elektriciteit produceren, compulsief kopen vermijden, de deeleconomie stimuleren, ... Deze tips dragen stuk voor stuk bij tot meer klimaatneutraliteit.

Voor tal van deze maatregelen kan je op ENGIE rekenen. De Groep streeft er namelijk naar om zijn klanten (particulieren, bedrijven en gemeenten) te helpen bij hun zero carbon transitie. Hoe? Door hen de juiste middelen en tools aan te bieden om hun klimaattransitie te realiseren, en dat tegen een toegankelijke prijs.

Bronnen:

(1) IPCC Fourth Assessment Report: Climate Change 2007, Intergovernmental Panel on Climate Change; https://votreimpact.org/gaz-a-effet-de-serre/sources-de-co2
(2) https://www.ecoconso.be/fr/Qu-est-ce-qu-une-tonne-de-CO2+&cd=3&hl=fr&ct=clnk&gl=be 
(3) https://energieplus-lesite.be/theories/consommation-energetique/les-emissions-de-polluants-liee-a-la-consommation-energetique/
(4) https://corporate.engie-electrabel.be/nl/lokaal-producent/
(5) https://www.bilans-ges.ademe.fr/documentation/UPLOAD_DOC_FR/index.htm?viandes_et_produits_a_base_de_.htm
(6) https://calculator.co2logic.com/calculator/home.aspx?CL=NL
(7) https://www.climat.be/2050/files/5715/8037/9114/VisionAndStrategicWorkstreamsForADecarbonisedBelgiumBy2050.pdf
(8) http://www.ecoconso.be/fr/content/gaspillage-alimentaire-combien-de-nourriture-gaspille-t