Alles wat je moet weten over warmtepomp

Een warmtepomp haalt de calorieën die ze verspreidt uit de omgeving: geothermie, lucht/lucht, lucht/water, ... Hernieuwbare energie dus! Wij leggen je dan ook met plezier de werking, de voor- en de nadelen uit van dit duurzame verwarmingssysteem.
Paul D.
11/08/2022 |

Warmtepompen zijn nog steeds aan een opmars bezig … Alleen al in 2021 werden 2,18 miljoen warmtepompen verkocht in 21 Europese landen, waaronder België. Dat zijn er bijna 560 000 meer dan in 2020. Deze toestellen zijn zo goed voor bijna 14% van de verwarmingsmarkt in Europa. En terecht, want de voordelen van dit verwarmingssysteem lijken echt overtuigend te zijn. Maar wat houden ze precies in? Is een warmtepomp de meest geschikte verwarmingsoplossing voor iedere woning? We sommen alvast enkele belangrijke criteria op, zodat je een doordachte keuze kan maken.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt ze?

Een warmtepomp produceert warmte op basis van een hernieuwbare energiebron. Met de nieuwe bouwnormen in het achterhoofd die ‘bijna energieneutraal’ (BEN) zijn, zou ze weleens van cruciaal belang kunnen worden. Deze verwarmingstechnologie haalt inderdaad tot 80% van de warmte die ze in de woning verspreidt, uit de grond, het water of de lucht. Meestal brengt een warmtepomp de warmte over via het watercircuit van de woning dat naar de verwarming en/of de boiler stroomt. Daarnaast bestaan er nog andere technologieën, zoals voor de warmtepomp lucht/lucht (zie hieronder).

De verschillende soorten warmtepompen

Er bestaan geothermische, aquathermische en aerothermische warmtepompen. Een geothermische warmtepomp haalt energie uit de grond, een aquathermische uit het grondwater en een aerothermische uit de buitenlucht. Je zal meer bepaald moeten kiezen tussen ...

  • een warmtepomp lucht/water: deze vangt de warmte van de buitenlucht op en brengt deze over naar het watercircuit van de woning voor het sanitair water en de vloerverwarming. Net als een split airco kunnen sommige warmtepompen lucht/water in de zomer ook gebruikt worden als airconditioning. Een warmtepomp lucht/water kan immers omkeerbaar zijn: de luchtstroom kan warm of koud zijn. Let wel, afkoelen verbruikt energie. En dat zal je duidelijk merken aan je elektriciteitsverbruik ...
  • een warmtepomp lucht/lucht: deze haalt warmte uit de buitenlucht om die van de woning te verwarmen. Sanitair water verwarmen kan ze echter niet. Ze kan daarentegen net als een warmtepomp lucht/water omkeerbaar zijn en dienstdoen als airconditioning.
  • een warmtepomp grond/water: deze recupereert warmte uit de grond. Dat betekent dat een horizontale convector van de warmtewisselaar op ongeveer 60 cm diepte moet worden ingegraven of voor de geothermische versie dat de warmte uit verticale putten moet gehaald worden die tientallen meters diep geboord moeten worden (verticale warmtewisselaar). Met dit soort installatie kunnen je woning en het sanitair water verwarmd worden, maar je hebt er wel een groot terrein voor nodig.
  • een warmtepomp water/water: dit systeem haalt warmte uit het grondwater. Er moet dus in de grond geboord worden. De diepte hangt af van het type grond. Het water wordt opgepompt met een elektrische motor. Ook voor dit soort warmtepomp kan je maar beter een grote tuin hebben! Het is wel het systeem dat het beste rendement oplevert, maar ook waar het hoogste prijskaartje aan vasthangt (zie hieronder). Heel wat kuststeden hebben bijvoorbeeld voor zeegeothermie gekozen om de woningen van hun inwoners te verwarmen met zeewater.

Er is nog een laatste mogelijkheid: de hybride warmtepomp. Dit systeem combineert eigenlijk een warmtepomp lucht/water met een gascondensatieketel die het kan overnemen als de temperatuur van de buitenlucht te laag is, om zo de compressor van de warmtepomp te ontlasten.

Goed om weten: een warmtepomp heeft voor haar werking heel wat elektriciteit nodig. De verhoudingen zitten echter goed: ongeveer 1 kWh verbruikte elektriciteit levert 4 kWh warmte op. Om deze nood aan elektriciteit te compenseren, kan je uiteraard wel je warmtepomp combineren met zonnepanelen. De elektriciteit die overdag geproduceerd wordt door de zonnepaneleninstallatie, wordt dan rechtstreeks gebruikt om de compressor van de warmtepomp te laten draaien.

Wat is het rendement van een warmtepomp?

Een warmtepomp kan voor 75% tot 80% voldoen aan je verwarmingsbehoeften. Je moet ze dus combineren met een ander warmteproducerend systeem om de resterende 20% tot 25% te produceren (hybride systeem met condensatieketel, elektrisch bijverwarmen, dompelaar ter hoogte van de pomp, ...). Het rendement hangt af van 2 waarden:

  • de COP-waarde (Coefficient Of Performance) of prestatiecoëfficiënt. Deze geeft de verhouding aan tussen het geabsorbeerde elektrische vermogen en het verwarmingsvermogen dat door de warmtepomp geproduceerd wordt. De COP-waarde moet tussen 3 en 5 liggen.
  • de SPF-waarde (Seasonal Performance Factor) of seizoensprestatiefactor. Hier gaat het om de gemiddelde verhouding tussen het elektrische energieverbruik van een bepaalde periode en de geproduceerde warmte. Deze waarde houdt rekening met de thermische en elektrische verliezen en de temperatuurvariabelen van de warmtebron in de zomer en in de winter. De SPF-waarde moet altijd lager zijn dan de COP-waarde.

Deze twee waarden worden vermeld op het energie-efficiëntielabel van het toestel. Houd hier rekening mee of vraag advies voor je een warmtepomp kiest.

Is een warmtepomp geschikt voor alle woningen?

Het gebruik van een warmtepomp wordt aangeraden in heel goed geïsoleerde woningen en lage-energiewoningen. Logisch ook, want als je dak, muren of ramen warmteverlies lijden, zal de warmtepomp – die in een laag warmteregime werkt – op volle toeren moeten draaien om deze verliezen te compenseren, met alle gevolgen van dien voor je elektriciteitsfactuur.

De installatie van een warmtepomp gebeurt dus bij voorkeur in een nieuwbouwwoning of bij grondige renovatiewerken waarbij de isolatie van de woning aangepakt wordt. Ze helpt je bovendien om je EPC-score (energieprestatiecertificaat) te verbeteren. Met de steeds strengere bouwvoorschriften om CO2-neutraal te worden in het achterhoofd, zou dit verwarmingssysteem weleens verplicht kunnen worden in bepaalde gewesten, waaronder Vlaanderen.

Ken je de EPB-score van je woning niet? Met deze gratis en betrouwbare tool kun je zelf de prestaties van je woning of het warmteverlies berekenen.

Brengt een warmtepomp grote werken met zich mee?

Alles hangt af van het type warmtepomp dat je kiest. Voor een warmtepomp water/water moet er geboord worden. Ook voor een warmtepomp grond/water moet er gegraven worden. En dat kan meerdere dagen of zelfs weken duren.

Voor de andere warmtepompen kan alles veel sneller gaan. Vaak volstaat 1 dag voor de installatie ervan.

Schakel hoe dan ook een erkende installateur in en geef de voorkeur aan gespecialiseerde merken.

Hoe zit het met het onderhoud van een warmtepomp?

Net zoals het van groot belang is om je ketel te onderhouden, is het ook aanbevolen om je warmtepomp te controleren. De meeste installateurs stellen dan ook een onderhoudscontract voor. Een tweejaarlijkse controle wordt warm aanbevolen. Er is echter geen enkele wettelijke verplichting hieromtrent, behalve als je warmtepomp onderworpen is aan een milieuvergunning. Daarnaast moet je ook de filters van de warmtepompen lucht/lucht en lucht/water regelmatig schoonmaken, net als de buitencondensor (het grote blok met de ventilator).

Hoe lang gaat een warmtepomp mee?

De gemiddelde levensduur van een warmtepomp bedraagt 30 000 uur. Dat is tussen 15 en 20 jaar.

Kan ik mijn zwembad verwarmen met een warmtepomp?

Steeds meer zwembadbouwers maken gebruik van dit systeem om het zwembad van particulieren te verwarmen. De warmtepomp haalt warmte-energie uit de lucht om deze vervolgens door te geven aan het verwarmingssysteem waarop het zwembad is aangesloten. Ze kan ook aan thermische zonnepanelen worden gekoppeld voor een nog groenere, doeltreffendere en rendabelere oplossing.

Wat kost een warmtepomp?

De prijs van een warmtepomp verschilt sterk naargelang het type warmtepomp, maar ook in functie van de prestatie-indicator. Hoe hoger de prestatie-indicator, hoe hoger de prijs. Hoeveel dan precies?

De modellen lucht/lucht en lucht/water zijn het goedkoopst: tussen 5000 en 10 000€. Voor de andere warmtepompen moet je eerder op 15 000 tot 20 000€ rekenen.

De gewesten kennen echter premies toe voor warmtepompen. Daarnaast wordt tot eind 2024 een tijdelijke btw-korting toegekend door de federale regering, waarbij het btw-tarief niet 21% maar 6% bedraagt voor woningen jonger dan 10 jaar.

Vraag altijd een offerte aan en vergelijk ze daarna met elkaar. Let erop dat alles wel degelijk inbegrepen is in de prijs.

De voor- en nadelen van een warmtepomp

De voordelen

  • Ze maakt onder andere gebruik van een natuurlijke en onuitputtelijke energiebron.
  • Ze stoot geen rook uit.
  • Ze stoot tot 50% minder CO2 uit dan een stookolieketel, tot 40% minder dan een gasketel en tot 30% minder dan een condensatieketel.
  • Ze is gemakkelijk in gebruik.
  • Er bestaan premies.
  • Ze is makkelijk te onderhouden.
  • Ze kan samenwerken met een klassieke verwarmingsketel, die het overneemt wanneer de temperatuur 0 °C nadert: we hebben het dan over een hybride systeem.

De nadelen

  • Ze is duur in aankoop.
  • De ventilator kan lawaai maken.
  • Ze heeft elektriciteit nodig om te werken, vooral de compressor. De energiebalans blijft echter positief: er is 1 kWh elektriciteit nodig voor 3 of 4 kWh warmte.
  • De prestaties kunnen schommelen naargelang de temperatuur.
  • Voor sommige types heb je een groot terrein nodig.
  • Er is buiten plaats nodig voor het toestel.

Is een warmtepomp sowieso de beste keuze?

Dat hangt ervan af …

• Als je woning goed geïsoleerd is en je hebt vloerverwarming en een zonnepaneleninstallatie, dan is een warmtepomp zeker het overwegen waard. • Als je woning volledig gerenoveerd werd volgens de hoogste normen, met vloerverwarming en zonnepanelen, dan is een warmtepomp beslist een interessante mogelijkheid. • Is je huis maar middelmatig geïsoleerd, met radiatoren en een gasaansluiting, dan is een nieuwe gascondensatieketel duidelijk de beste oplossing. Je kan echter ook kiezen voor een thermodynamische boiler (een systeem met een warmtepomp lucht/water en een wateropslagvat) om je sanitair warm water op te warmen of voor een hybride warmtepomp in combinatie met een gasketel.

• In kleinere woningen of woningen zonder centrale verwarming kunnen warmtepompen lucht/lucht ook overwogen worden in combinatie met een warmtepompboiler.

Ga je een verwarmingssysteem kiezen of je bestaande verwarmingssysteem vervangen? Lees dan eerst onze gratis gids ‘Welk verwarmingssysteem kiezen?’.